Version 1.1 of the definition has been released. Please help updating it, contribute translations, and help us with the design of logos and buttons to identify free cultural works and licenses!
Definition/Fa
- Original, v.1.1: English
- Translations, v.1.1: العربية • български • català • čeština • Deutsch • Ελληνικά • Esperanto • español • فارسی • français • galego • hrvatski • italiano • 한국어 • македонски • मराठी • norsk bokmål • Nederlands • norsk nynorsk • polski • português • română • русский • slovenčina • slovenščina • svenska • Tiếng Việt
- Translations, v.1.0 (update/review pending): suomi
- More in progress
چکیده
این سند «آثار فرهنگی آزاد» را به عنوان آثار یا تجلیاتی تعریف می‌کند که می‌توانند توسط هر کسی و به هر منظوری، آزادانه مورد بررسی و مطالعه، استفاده، نسخه‌برداری و تغییر قرار بگیرند. همچنین محدودیت‌های مشروعی را شرح می‌دهد که از این آزادی‌های اساسی محافظت می‌کنند. این تعریف، میان آثار آزاد و مجوزهای آزاد که ممکن است برای حمایت قانونی از یک اثر آزاد مورد استفاده قرار بگیرند تمایز قای می‌شود. این تعریف خودش یک مجوز نیست؛ بلکه ابزاری است برای تشخیص اینکه آیا یک اثر یا مجوز باید آزاد
مقدمه
پیش‌رفت‌های اجتماعی و فناورانه دسترسی، ایجاد، تغییر، انتشار و توزیع انواع بسیاری از آثار - کارهای هنری، مواد آموزشی و علمی، نرم‌افزار، مقالات - و به طور خلاصه هرآنچه که بتواند در قالب دیجیتال ارائه شود را ممکن می‌سازد. جوامع بسیاری شکل گرفته‌اند تا از این فرصت‌های ایجاد شده استفاده کنند و به تولید ثروتی جمعی از آثار با قابلیت استفاده دوباره بپردازند.
بیشتر نویسندگان، فارغ از زمینه‌ی فعالیت و وضعیت حرفه‌ای یا آماتور بودن‌شان، علاقه‌ای راستین به فعالیت به سود اکوسیستمی دارند که در آن، آثار می‌توانند پخش شده، مورد استفاده دوباره قرار بگیرند و به شیوه‌های خلاق مشتق شوند. هرچه این الهام‌گرفتن و استفاده‌ی دوباره آسان‌تر میسر باشد، فرهنگ‌مان غنی‌تر می‌شود.
به منظور اطمینان از عملکرد درست این اکوسیستم، آثار تالیفی باید آزاد باشند و در اینجا منظورمان از آزادی موارد زیر است:
- آزادی استفاده از اثر و بهره بردن از مزایای استفاده از آن
- آزادی بررسی و مطالعه اثر و به کار بستن دانشی که از آن به دست می‌آید
- آزادی ایجاد و توزیع نسخه از اطلاعات و تجلیات، چه جزئی و چه کلی
- آزادی ایجاد تغییر و بهبود توزیع آثار مشتق شده از آن
اگر مولفان دست به اقدامی نزنند، آثارشان زیر پوشش قوانین حق‌تکثیر موجود قرار می‌گیرند که به شدت دیگران را در خصوص کارهایی که می‌توانند یا نمی‌توانند بکنند، محدود می‌کند. مولفین می‌توانند آثارشان را با انتخاب یکی از اسناد قانونی متعددی که به عنوان مجوز شناخته می‌شوند، آزاد کنند برای یک مولف، انتخاب قرار دادن اثری تحت یک مجوز آزاد به معنای صلب همه‌ی حقوق او نیست اما انجام آن به دیگران، آزادی‌های مورد اشاره‌ی بالا را می‌دهد
این نکته حائز اهمیت است که هر اثری که ادعای آزاد بودن می‌کند، به صورت عملی و بدون هیچ خطری آزادی‌های پیش‌تر اشاره‌شده را فراهم می‌آورد. به همین دلیل است که از اینجا سعی می‌شود تعریف آزادی برای مجوزها و آثار تالیفی به صورت دقیق ارائه شود.
تشخیص آثار فرهنگی آزاد
این، تعریف آثار فرهنگی آزاد است و ما شما را ترقیب می‌کنیم که وقتی می‌خواهید اثر خود را توصیف کنید، به این تعریف ارجاع دهید که «این اثر، آن گونه که در تعریف آثار فرهنگی آزاد توضیح داده شده، یک اثر با مجوز آزاد است». اگر عبارت «اثر فرهنگی آزاد» را نمی‌پسندید می‌توانید از عبارت عمومی‌تر «محتوای آزاد» استفاده کنید و یا در عوض، به یکی از جنبش‌های موجود که در زمینه‌ای مشخص‌تر آزادی‌های مشابهی را بیان می‌کنند ارجاع دهید. ما همچنین شما را ترقیب می‌کنیم که از دکمه‌ها و لوگوهای آثار فرهنگی آزاد که در مالکیت عمومی هستند استفاده کنید.
توجه داشته باشید که چنین کاری به تنهایی منجر به اعطای حقوق وصف شده در این تعریف نمی‌شود. اگر می‌خواهید اثر شما واقعا آزاد باشد، لازم است که از یکی از مجوزهای هنری آزاد استفاده کنید و یا آن را در مالیکیت عمومی قرار دهید.
ما شما را از استفاده از دیگر عبارات برای معرفی آثار فرهنگی آزاد که تعریف واضعی از آزادی ارائه نمی‌دهند بر حذر می‌داریم؛ از جمله «محتوای باز» و «دسترسی باز». این عبارات معمولا برای اشاره به محتواهایی استفاده می‌شوند که تحت ضوابط با «محدودیت‌های کم‌تر» نسبت به قوانین حق تکثیر موجود هستند و یا حتی آثاری که فقط «در اینترنت موجود هستند».
تعریف مجوزهای فرهنگی آزاد
مجوزها، ابزارهایی قانونی هستند که از طریق‌شان، مالک یک سری حقوق قانونی مشخص می‌تواند آن حقوق را به اشخاص سوم منتقل کند. مجوزهای فرهنگ آزاد هیچ حقی را حذف نمی‌کنند -- پذیرش‌شان همواره اختیاری است و اگر انتخاب شوند، آزادی‌هایی را اعطا می‌کنند که قانون حق تکثیر به تنهایی نمی‌تواند ارائه کند. زمانی که این مجوزها انتخاب شوند، هرگز هیچ‌یک از معافیت‌های موجود در قوانین حق تکثیر را کاهیده یا محدود نمی‌کنند.
آزادی‌های اساسی
برای آنکه مجوزی تحت این تعریف، «آزاد» شناخته شود لازم است که آن مجوز الزاما آزادی‌های زیر را بدون محدودیت اعطا کند:
- آزادی استفاده و اجرای اثر: دارنده‌ی موجد باید اجازه داشته باشد تا بتواند از اثر هرگونه استفاده خصوصی یا عمومی بکند. برای آن نوع آثاری که مرتبط باشد، این آزادی بایستی شامل همه‌ی استفاده‌های مشتق شده («حقوق مرتبط») مانند اجرا یا تفسیر اثر باشد. نبایستی هیچ استثنایی مثلا با ملاحظات سیاسی یا مذهبی وجود داشته باشد.
- آزادی بررسی و مطالعه اثر و به کار بستن اطلاعات: دارنده مجوز باید اجازه داشته باشد تا اثر را بررسی کرده و از دانشی که به دست می‌آورد به هر شیوه‌ای استفاده کند. مجوز نباید به عنوان مثال «مهندی معکوس» را محدود کند.
- آزادی تکثیر: نسخه‌ها می‌توانند به عنوان بخشی از یک اثر بزرگتر، مجموعه و یا مستقلا به فروش رسیده، معاوضه یا به رایگان واگزار شوند. نبایستی محدودیتی در خصوص میزان تکثیر وجود داشته باشد. همچنین نبایستی محدودیتی روی شخصی که تکثیر می‌کند و نیز روی محل تکثیر وجود داشته باشد.
- آزادی تکثیر آثار مشتقه: به منظور آنکه به همه، امکان ارتقای اثر داده شود، مجوز نباید محدودیتی بر آزادی تکثیر نسخه‌ی تغییریافته (یا برای آثار فیزیکی، اثری که به نوعی از یک اثر اصل مشتق شده باشد) فارغ انگیزه و قصد چنین تغییری اعمال کند.
با این حال، محدودیت‌هایی چند برای تضمین این آزادی‌های اساسی و یا برای اشاره به نام مولفین اعمال گردد (در ادامه).
محدودیت‌های مجاز
همه‌ی محدودیت‌ها روی استفاده یا تکثیر آثار، منجر به نقض آزادی‌های اساسی نمی‌شوند. به طور خاص، لزوم اشاره به نام مولف برای مشارکت متوازن (مثلا گپی‌لفت) و برای تضمین آزادی‌های اساسی، محدودیت‌های مجاز به شمار می‌آیند.
تعریف آثار فرهنگی آزاد
به منظور آن که اثری، آزاد به شمار آید، یا بایستی تحت یک مجوز فرهنگ آزاد باشد و یا وضعیت حقوقی آن، باید همان آزادی‌های اساسی که بالا برشمرده شدند را ارائه دهد.
با این حال، این امر، شرط کافی نیست. در حقیقت، یک اثر مشخص می‌تواند به شکل دیگری غیر آزاد باشد که منجر به محدود شدن آزادی‌های اساسی گردد. در ادامه شرایطی اضافه ارائه می‌شوند که لازمه‌ی آزاد شمرده شدن یک اثر هستند:
- دسترسی داده‌های منبع: جایی که یک اثر از گردآوری یا پردازش یک پرونده‌ی منبع یا پرونده‌های منبع تهیه شده باشد، همه‌ی داده‌های منبع مربوطه بایستی همراه با خود اثر و تحت شرایط مشابه در دسترس باشند. این منبع می‌تواند نت قطعه موسیقی، مدل‌های مورد استفاده از صحنه‌ی سه بعدی، داده‌های یک نشریه علمی، کد منبع یک برنامه کامپیوتری و یا هر نوع اطلاعات دیگری از این دست باشد.
- استفاده از یک فرمت آزاد: برای پرونده‌های دیجینال، فرمت که اثر طبق آن ایجاد شده است نباید تحت پتنت‌ها باشد مگر آن که یک حق امتیاز آزاد غیر قابل بازگشت نامحدود جهانی برای استفاده از آن فناوری تحت پتنت داده شده باشد.
- عدم محدودیت فنی: اثر بایستی در قالبی در دسترس باشد که هیچ ابزار فنی‌ای، آزادی‌های شمرده شده‌ی بالا را محدود نکند.
- نبود هیچ محدودیت و ممنوعیت دیگر: اثر، خودش نباید تحت هیچ محدودیت قانونی (قراردادها، پتنت‌ها و...) یا محدودیت‌هایی نظیر حقوق حریم خصوصی باشد که بتواند به آزادی‌های اشاره شده در بالا خللی ایجاد کند. یک اثر می‌تواند از معافیت‌های قانونی موجود برای حق تکثر (به منظور نقل‌قول از آثار تحت حق تکثیر) و فقط در حدی که ابهامی در آزادی اثر ایجاد نمی‌کند بهره ببرد.
به بیان دیگر، هرگاه استفاده کننده یک اثر نتواند به صورت قانونی و یا عملی، آزادی‌های اساسی خود را به کار ببرد، آن اثر نمی‌تواند و نباید «آزاد» در نظر گرفته شود.
منابع بیشتر
- برای بحث مجوزهای فردی و اینکه آیا مطابق این تعریف هستند یا نه، مجوزها را ببینید
- برای تاییدیه‌ها و پس‌زمینه‌ی این تعریف، تاریخچه را ببینید
- برای پرسش و پاسخ‌های مکرر FAQ را ببینید
تناسخ علم
- برای صفحه‌های با موضوعات خاص درباره آثار فرهنگی آزاد، Portal:Index را ببینید