Definition/Pl

Wersja stabilnaTo jest stabilna wersja 1.0 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie Definition/Unstable. Zobacz też strony ze wskazówkami dla autorów i tłumaczeniami jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.

Podsumowanie

Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia wolne dzieła i wolne licencje, które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie nie jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".

Preambuła

Społeczne i technologiczne zmiany umożliają coraz większej części ludzkości tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.

Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana ekosystemem w którym prace mogą być popularyzowane, wykorzystywane i rozwijane w twórczy sposób. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura.

Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być wolne, a poprzez wolność rozumiemy:

• Wolność wykorzystywania utworu i czerpania korzyści z jego używania

• Wolność poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy

• Wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach.

• Wolność wprowadzania zmian i poprawek, i rozpowszechniania utworów pochodnych

Te wolności powinny być dane każdemu, wszędzie i zawsze. Nie powinny być ograniczone poprzez kontekst w którym utwór jest wykorzystywany. Kreatywność jest sztuką wykorzystywania istniejących zasobów w sposób, który nie był pomyślany nigdy wcześniej.

W większości krajów wolności te nie są popierane, ale tłumione poprzez prawo zazwyczaj zwane prawem autorskim. Uważa ono autorów za podobnych Bogu stwórców i daje im ono wyłączny monopol na użytkowanie "ich własności". Monopol ten powstrzymuje rozwój kultury, nie gwarantując nawet ekonomicznych zysków z twórczości, wspierając raczej modele biznesowe najpotężniejszych firm wydawniczych.

Pomimo tych praw autorzy mogą uczynić swoje prace wolnymi poprzez mechanizmy prawne: wybranie jednej z wielu wolnych licencji. Taki wybór nie oznacza bynajmniej, że autor traci wszystkie swoje prawa. W ten sposób udziela on wymienionych wyżej wolności wszystkim innym.

Ważnym jest by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności. Dlatego tutaj precyzujemy dokładnie definicję wolności dla licencji i dzieł autorskich.

Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury

To jest Definicja Wolnych Dóbr Kultury; zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według Definicji Wolnych Dóbr Kultury." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych istniejących ruchów które cenią sobie podobne wolności w specyficznym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury, które są dostępne w domenie publicznej.

Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo znajdować się w domenie publicznej.

Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte utwory").

Definiowanie Licencji Wolnej Kultury

Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na inne podmioty. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw -- są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy dają nam one prawa których nie daje nam prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie likwidują istniejących wyjątków od prawa autorskiego.

Podstawowe wolności

Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:

• Wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu: Licencja musi zezwalać na dowolne użycie utworu, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych ("prawa zależne"), takich jak prawo do wykonywania czy interpretowania utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, na przykład powodowane względami politycznymi czy religijnymi.

• Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji: Licencja musi zezwalać na dowolne korzystanie z informacji zawartych w dziele. Na przykład licencja nie może zabraniać tzw. inżynierii wstecznej.

• Wolność redystrybucji: Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto wykonuje kopie ani to dokąd informacje zostają skopiowane.

• Wolność dystrybucji dzieł pochodnych: W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodną), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania tych modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).

Dopuszczalne ograniczenia

Nie wszystkie ograniczenia nałożone na użytkowanie lub dystrybucję dzieła ograniczają podstawowe wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, symetrycznej współpracy (np. "copyleft"), czy nakaz ochrony podstawowych wolności uważane są za dopuszczalne ograniczenia.

Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury

Utwór musi być objęty Licencją Wolnej Kultury aby mógł być uznany za wolny, lub jego status prawny musi zapewniać te same podstawowe swobody, wyliczone powyżej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:

• Dostępność danych źródłowych: O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem i na tych samych zasadach co utwór. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy do aplikacji komputerowej, lub dowolna informacja tego rodzaju.

• Wolny format: Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być obciążony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodowływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty są wykorzystywane czasami z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie musi być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne.

• Brak technicznych restrykcji: Utwór musi być dostępny w takiej formie, by techniczne zabezpieczenia nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.

• Brak innych restrykcji i ograniczeń: Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty, itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności) które wpłynęłyby na wymienione wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu która jest bezwarunkowo wolna stanowi wolne dzieło.

Innymi słowy, za każdym razem gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".

Dowiedz się więcej

• Na stronie Licencje toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.

• Na stronie Historia znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji.

• Strona FAQ dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.

• Strona Portal:Index to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.

Numerowanie wersji

Nowe wersje te definicji powinny być publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł procesu autorskiego) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktulenienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.