Version 1.1 of the definition has been released. Please help updating it, contribute translations, and help us with the design of logos and buttons to identify free cultural works and licenses!

Definition/Pl: Difference between revisions

From Definition of Free Cultural Works
Jump to navigation Jump to search
(translation completed)
Line 1: Line 1:
{{divbox|gray|Stable version|This is stable version '''1.0''' of the definition. The version number will be updated as the definition develops. The editable version of the definition can be found at [[Definition/Unstable]]. See [[authoring process]] for more information, and see [[translations]] if you want to contribute a version in another language.}}
{{divbox|gray|Stable version|To jest stabilna wersja 1.0 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie    [[Definition/Unstable]]. Zobacz też strony ze [[authoring process|wskazówkami dla autorów]] i [[translations|tłumaczeniami]] jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.}}


:: To jest stabilna wersja 1.0 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie    [[Definition/Unstable]]. Zobacz też strony ze [[authoring process|wskazówkami dla autorów]] i [[translations|tłumaczeniami]] jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.
== Podsumowanie ==


== Summary ==
Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia ''wolne dzieła'' i ''[[licenses|wolne licencje]]'', które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie ''nie'' jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".


:: == Podsumowanie ==
== Preambuła ==


This document defines "Free Cultural Works" as works or expressions which can be freely studied, applied, copied and/or modified, by anyone, for any purpose. It also describes certain permissible restrictions that respect or protect these essential freedoms. The definition distinguishes between ''free works'', and ''[[licenses|free licenses]]'' which can be used to legally protect the status of a free work. The definition itself is ''not'' a license; it is a tool to determine whether a work or license should be considered "free."
Społeczne i technologiczne zmiany umożliają coraz większej części ludzkości ''tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do'' różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie ''wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej''. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.  


:: Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia ''wolne dzieła'' i ''[[licenses|wolne licencje]]'', które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie ''nie'' jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".
Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana ekosystemem w którym prace mogą być popularyzowane, wykorzystywane i rozwijane w twórczy sposób. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura.  


== Preamble ==
Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być ''wolne'', a poprzez ''wolność'' rozumiemy:


:: == Preambuła ==
* '''Wolność wykorzystywania''' utworu i czerpania korzyści z jego używania


Social and technological advances make it possible for a growing part of humanity to ''access, create, modify, publish and distribute'' various kinds of works - artworks, scientific and educational materials, software, articles - in short: ''anything that can be represented in digital form''. Many communities have formed to exercise those new possibilities and create a wealth of collectively re-usable works.
* '''Wolność poznawania''' utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy


:: Społeczne i technologiczne zmiany umożliają coraz większej części ludzkości ''tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do'' różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie ''wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej''. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.  
* '''Wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii''' informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach.  


Most authors, whatever their field of activity, whatever their amateur or professional status, have a genuine interest in favoring an ecosystem where works can be spread, re-used and derived in creative ways. The easier it is to re-use and derive works, the richer our cultures become.
* '''Wolność wprowadzania zmian i poprawek''', i rozpowszechniania utworów pochodnych


:: Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana ekosystemem w którym prace mogą być popularyzowane, wykorzystywane i rozwijane w twórczy sposób. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura (tworzona tą drogą?).  
Te wolności powinny być dane każdemu, wszędzie i zawsze. Nie powinny być ograniczone poprzez kontekst w którym utwór jest wykorzystywany. Kreatywność jest sztuką wykorzystywania istniejących zasobów w sposób, który nie był pomyślany nigdy wcześniej.


To ensure the graceful functioning of this ecosystem, works of authorship should be '''free''', and by ''freedom'' we mean:
W większości krajów wolności te nie są popierane, ale tłumione poprzez prawo zazwyczaj zwane ''prawem autorskim''. Uważa ono autorów za podobnych Bogu stwórców i daje im ono wyłączny monopol na użytkowanie "ich własności". Monopol ten powstrzymuje rozwój kultury, nie gwarantując nawet ekonomicznych zysków z twórczości, wspierając raczej modele biznesowe najpotężniejszych firm wydawniczych. 


:: Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być ''wolne'', a poprzez ''wolność'' rozumiemy:
Pomimo tych praw autorzy mogą uczynić swoje prace wolnymi poprzez mechanizmy prawne: wybranie jednej z wielu [[licenses|wolnych licencji]]. Taki wybór nie oznacza bynajmniej, że autor traci wszystkie swoje prawa.  W ten sposób udziela on wymienionych wyżej wolności wszystkim innym.


* the '''freedom to use''' the work and enjoy the benefits of using it
Ważnym jest by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności. Dlatego tutaj precyzujemy dokładnie '''definicję wolności''' dla licencji i dzieł autorskich.


:: * '''Wolność wykorzystywania''' utworu i czerpania korzyści z jego używania
== Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury ==


* the '''freedom to study''' the work and to apply knowledge acquired from it
To jest ''Definicja Wolnych Dóbr Kultury''; zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według ''Definicji Wolnych Dóbr Kultury''." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych [[Existing Movements|istniejących ruchów]] które cenią sobie podobne wolności w specyficznym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z [[logos and buttons|logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury]], które są dostępne w domenie publicznej.


:: * '''Wolność poznawania''' utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy
Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo znajdować się w domenie publicznej.


* the '''freedom to make and redistribute copies''', in whole or in part, of the information or expression
Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte utwory").


:: * '''Wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii''' informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach.
== Definiowanie Licencji Wolnej Kultury ==


* the '''freedom to make changes and improvements''', and to distribute derivative works
Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na inne podmioty. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw -- są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy dają nam one prawa których nie daje nam prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie likwidują istniejących wyjątków  od prawa autorskiego.


:: * '''Wolność wprowadzania zmian i poprawek''', i rozpowszechniania utworów pochodnych
=== Podstawowe wolności ===


These freedoms should be available to anyone, anywhere, anytime. They should not be restricted by the context in which the work is used. Creativity is the act of using an existing resource in a way that had not been envisioned before.
Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:


:: Te wolności powinny być dane każdemu, wszędzie i zawsze. Nie powinny być ograniczone poprzez kontekst w którym utwór jest wykorzystywany. Kreatywność jest sztuką wykorzystywania istniejących zasobów w sposób, który nie był pomyślany nigdy wcześniej.
* '''Wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu:''' Licencja musi zezwalać na dowolne użycie utworu, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych ("prawa zależne"), takich jak prawo do wykonywania czy interpretowania utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, na przykład powodowane względami politycznymi czy religijnymi.


In most countries however, these freedoms are not enforced but suppressed by the laws commonly named ''copyright laws''. They consider authors as god-like creators and give them an exclusive monopoly as to how "their content" can be re-used. This monopoly impedes the flourishing of culture, and it does not even help the economic situation of authors so much as it protects the business model of the most powerful publishing companies.
* '''Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji:''' Licencja musi zezwalać na dowolne korzystanie z informacji zawartych w dziele. Na przykład licencja nie może zabraniać tzw. inżynierii wstecznej.


:: W większości krajów wolności te nie są popierane, ale tłumione poprzez prawo zazwyczaj zwane ''prawem autorskim''. Uważa ono autorów za podobnych Bogu stwórców i daje im ono wyłączny monopol na użytkowanie "ich własności". Monopol ten powstrzymuje rozwój kultury, nie gwarantując nawet ekonomicznych zysków z twórczości, wspierając raczej modele biznesowe najpotężniejszych firm wydawniczych.  
* '''Wolność redystrybucji:''' Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto wykonuje kopie ani to dokąd informacje zostają skopiowane.


In spite of those laws, authors can make their works free by choosing among a vast array of legal documents known as [[w:license|free licenses]]. For an author, choosing to put his work under a ''free license'' does not mean that he loses all his rights, but it gives to anyone the freedoms listed above.
* '''Wolność dystrybucji dzieł pochodnych:''' W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodną), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania tych modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).


:: Pomimo tych praw autorzy mogą uczynić swoje prace wolnymi poprzez mechanizmy prawne: wybranie jednej z wielu [[licenses|wolnych licencji]]. Taki wybór nie oznacza bynajmniej, że autor traci wszystkie swoje prawa.  W ten sposób udziela on wymienionych wyżej wolności wszystkim innym.
=== Dopuszczalne ograniczenia ===


It is important that any work that claims to be free provides, practically and without any risk, the aforementioned freedoms. This is why we hereafter give a precise '''definition of freedom''' for licenses and for works of authorship.
Nie wszystkie ograniczenia nałożone na użytkowanie lub dystrybucję dzieła ograniczają podstawowe wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, symetrycznej współpracy (np. "copyleft"), czy nakaz ochrony podstawowych wolności uważane są za [[permissible restrictions|dopuszczalne ograniczenia]].


:: Ważnym jest by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności (praktycznie i bez ryzyka). Dlatego tutaj precyzujemy dokładnie '''definicję wolności''' dla licencji i dzieł autorskich.
== Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury ==


== Identifying Free Cultural Works ==
Utwór ''musi'' być objęty Licencją Wolnej Kultury aby mógł być uznany za wolny, lub jego status prawny ''musi'' zapewniać te same ''podstawowe swobody'', wyliczone powyżej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:


:: == Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury ==
* '''Dostępność danych źródłowych:''' O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem i na tych samych zasadach co utwór. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy do aplikacji komputerowej, lub dowolna informacja tego rodzaju.


This is the ''Definition of Free Cultural Works'', and when describing your work, we encourage you to make reference to this definition, as in, "This is a freely licensed work, as explained in the ''Definition of Free Cultural Works''."  If you do not like the term "Free Cultural Work," you can use the generic term "Free Content," or refer instead to one of the [[Existing Movements|existing movements]] that express similar freedoms in more specific contexts. We also encourage you to use the [[logos and buttons|Free Cultural Works logos and buttons]], which are in the public domain.
* '''Wolny format:''' Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być obciążony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodowływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty są wykorzystywane czasami z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie ''musi'' być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne.  


:: To jest ''Definicja Wolnych Dóbr Kultury'', i zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według ''Definicji Wolnych Dóbr Kultury''." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych [[Existing Movements|istniejących ruchów]] które wyrażają podobne wolności (?) w specyficznym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z [[logos and buttons|logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury]], które są dostępne w domenie publicznej.  
* '''Brak technicznych restrykcji:''' Utwór musi być dostępny w takiej formie,  by techniczne zabezpieczenia nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.  


Please be advised that such identification does ''not'' actually confer the rights described in this definition; for your work to be truly free, it must use one of the Free Culture [[Licenses]] or be in the public domain.
* '''Brak innych restrykcji i ograniczeń:''' Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty, itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności) które wpłynęłyby na wymienione wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu która jest bezwarunkowo wolna stanowi wolne dzieło.    


:: Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo znajdować się w domenie publicznej.
Innymi słowy, za każdym razem gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".


We discourage you to use other terms to identify Free Cultural Works which do not convey a clear definition of freedom, such as "Open Content" and "Open Access." These terms are often used to refer to content which is available under "less restrictive" terms than those of existing copyright laws, or even for works that are just "available on the Web".
== Dowiedz się więcej ==


:: Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte utwory").
* Na stronie [[Licenses|Licencje]] toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.


== Defining Free Culture Licenses ==
* Na stronie [[History|Historia]] znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji. 


Licenses are legal instruments through which the owner of certain legal rights may transfer these rights to third parties. Free Culture Licenses do not take any rights away -- they are always optional to accept, and if accepted, they grant freedoms which copyright law alone does not provide. When accepted, they never limit or reduce existing exemptions in copyright laws.
* Strona [[FAQ]] dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.


:: Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na inne podmioty. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw -- są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy dają nam one prawa których nie daje nam prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie ujmują (?) istniejących wyjątków  od prawa autorskiego.  
* Strona [[Portal:Index]] to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.


=== Essential freedoms ===
== Numerowanie wersji ==


:: === Podstawowe wolności ===
Nowe wersje te definicji powinny być publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł [[authoring process|procesu autorskiego]]) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktulenienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.
 
In order to be recognized as "free" under this definition, a license must grant the following freedoms without limitation:
 
:: Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:
 
* '''The freedom to use and perform the work:''' The licensee must be allowed to make any use, private or public, of the work. For kinds of works where it is relevant, this freedom should include all derived uses ("related rights") such as performing or interpreting the work. There must be no exception regarding, for example, political or religious considerations.
 
:: * '''Wolność wykorzystywania i odtwarzania dobra:''' Licencja musi zezwalać na dowolny użytek dobra, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych, takich jak przykładowo prawo do wykonywania czy interpretowania danego utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, takie jak na przykład względy polityczne lub religijne.
 
* '''The freedom to study the work and apply the information:''' The licensee must be allowed to examine the work and to use the knowledge gained from the work in any way. The license may not, for example, restrict "reverse engineering".
 
:: * '''Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji:''' Licencja musi zezwalać na dowolne używanie informacji zawartych w dziele. Licencja nie może przykładowo zabraniać tzw. inżynierii wstecznej.
 
* '''The freedom to redistribute copies:''' Copies may be sold, swapped or given away for free, as part of a larger work, a collection, or independently. There must be no limit on the amount of information that can be copied. There must also not be any limit on who can copy the information or on where the information can be copied.
 
:: * '''Wolność redystrybucji:''' Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto wykonuje kopie ani to dokąd informacje zostają skopiowane.
 
* '''The freedom to distribute derivative works:''' In order to give everyone the ability to improve upon a work, the license must not limit the freedom to distribute a modified version (or, for physical works, a work somehow derived from the original),  regardless of the intent and purpose of such modifications. However, some restrictions may be applied to protect these essential freedoms or the attribution of authors (see below).
 
:: * '''Wolność dystrybucji dzieł pochodnych:''' W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodną), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania tych modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).
 
=== Permissible restrictions ===
 
:: === Dopuszczalne ograniczenia ===
 
Not all restrictions on the use or distribution of works impede essential freedoms. In particular, requirements for attribution, for symmetric collaboration (i.e., "copyleft"), and for the protection of protection of essential freedom are considered [[permissible restrictions]].
 
:: Nie wszystkie ograniczenia nałożone na użytkowanie lub dystrybucję dzieła ograniczają podstawowe wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, symetrycznej współpracy (np. "copyleft"), czy nakaz ochrony podstawowych wolności uważane są za [[permissible restrictions|dopuszczalne ograniczenia]].
 
== Defining Free Cultural Works ==
 
:: == Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury ==
 
In order to be considered free, a work ''must'' be covered by a Free Culture License, or its legal status ''must'' provide the same ''essential freedoms'' enumerated above. It is not, however, a sufficient condition. Indeed, a specific work may be non-free in other ways that restrict the essential freedoms. These are the additional conditions in order for a work to be considered free:
 
:: Utwór ''musi'' być objęty Licencją Wolnej Kultury aby mógł być uznany za wolny, lub jego status prawny ''musi'' zapewniać te same ''podstawowe swobody'', wyliczone powyżej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:
 
* '''Availability of source data:''' Where a final work has been obtained through the compilation or processing of a source file or multiple source files, all underlying source data should be available alongside the work itself under the same conditions. This can be the score of a musical composition, the models used in a 3D scene, the data of a scientific publication, the source code of a computer application, or any other such information.
 
:: * '''Dostępność danych źródłowych:''' O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem i na tych samych zasadach co utwór. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy do aplikacji komputerowej, lub dowolna informacja tego rodzaju.
 
* '''Use of a free format:''' For digital files, the format in which the work is made available should not be protected by patents, unless a world-wide, unlimited and irrevocable royalty-free grant is given to make use of the patented technology. While non-free formats may sometimes be used for practical reasons, a free format copy ''must'' be available for the work to be considered free.
 
:: * '''Wolny format:''' Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być obciążony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodowływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty są wykorzystywane czasami z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie ''musi'' być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne.
 
* '''No technical restrictions:''' The work must be available in a form where no technical measures are used to limit the freedoms enumerated above.
 
:: * '''Brak technicznych restrykcji:''' Utwór musi być dostępny w takiej formie,  by techniczne zabezpieczenia nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.
 
* '''No other restrictions or limitations:''' The work itself must not be covered by legal restrictions (patents, contracts, etc.) or limitations (such as privacy rights) which would impede the freedoms enumerated above. A work may make use of existing legal exemptions to copyright (in order to cite copyrighted works), though only the portions of it which are unambiguously free constitute a free work.
 
:: * '''Brak innych restrykcji i ograniczeń:''' Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty, itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności) które wpłynęłyby na wymienione wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu która jest bezwarunkowo wolna stanowi wolne dzieło.   
 
In other words, whenever the user of a work cannot legally or practically exercise his or her basic freedoms, the work cannot be considered and should not be called "free."
 
:: Innymi słowy, za każdym razem gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".
 
== Further reading ==
 
:: == Dowiedz się więcej ==
 
* See [[Licenses]] for discussion of individual licenses, and whether they meet this definition or not.
 
:: * Na stronie [[Licenses|Licencje]] toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.
 
* See [[History]] for acknowledgments and background on this definition.
 
:: * Na stronie [[History|Historia]] znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji. 
 
* See the [[FAQ]] for some questions and answers.
 
:: * Strona [[FAQ]] dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.
 
* See [[Portal:Index]] for topic-specific pages about free cultural works.
 
:: * Strona [[Portal:Index]] to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.
 
== Versioning ==
 
:: == Numerowanie wersji ==
 
New versions of this definition shall be released as soon as a consensus (achieved directly or through a vote, as per the [[authoring process]]) has developed around suggested changes. Numbering shall be 0.x for initial draft releases, 1.x, 2.x .. for major releases, x.1, x.2 .. for minor releases. A minor release is made when the text is modified in ways which do not have an impact on the scope of existing or hypothetical licenses covered by this definition.
 
:: Nowe wersje te definicji powinny być publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł [[authoring process|procesu autorskiego]]) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktulenienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.

Revision as of 11:13, 21 February 2007

Stable version
To jest stabilna wersja 1.0 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie Definition/Unstable. Zobacz też strony ze wskazówkami dla autorów i tłumaczeniami jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.

Podsumowanie

Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia wolne dzieła i wolne licencje, które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie nie jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".

Preambuła

Społeczne i technologiczne zmiany umożliają coraz większej części ludzkości tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.

Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana ekosystemem w którym prace mogą być popularyzowane, wykorzystywane i rozwijane w twórczy sposób. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura.

Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być wolne, a poprzez wolność rozumiemy:

  • Wolność wykorzystywania utworu i czerpania korzyści z jego używania
  • Wolność poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy
  • Wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach.
  • Wolność wprowadzania zmian i poprawek, i rozpowszechniania utworów pochodnych

Te wolności powinny być dane każdemu, wszędzie i zawsze. Nie powinny być ograniczone poprzez kontekst w którym utwór jest wykorzystywany. Kreatywność jest sztuką wykorzystywania istniejących zasobów w sposób, który nie był pomyślany nigdy wcześniej.

W większości krajów wolności te nie są popierane, ale tłumione poprzez prawo zazwyczaj zwane prawem autorskim. Uważa ono autorów za podobnych Bogu stwórców i daje im ono wyłączny monopol na użytkowanie "ich własności". Monopol ten powstrzymuje rozwój kultury, nie gwarantując nawet ekonomicznych zysków z twórczości, wspierając raczej modele biznesowe najpotężniejszych firm wydawniczych.

Pomimo tych praw autorzy mogą uczynić swoje prace wolnymi poprzez mechanizmy prawne: wybranie jednej z wielu wolnych licencji. Taki wybór nie oznacza bynajmniej, że autor traci wszystkie swoje prawa. W ten sposób udziela on wymienionych wyżej wolności wszystkim innym.

Ważnym jest by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności. Dlatego tutaj precyzujemy dokładnie definicję wolności dla licencji i dzieł autorskich.

Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury

To jest Definicja Wolnych Dóbr Kultury; zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według Definicji Wolnych Dóbr Kultury." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych istniejących ruchów które cenią sobie podobne wolności w specyficznym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury, które są dostępne w domenie publicznej.

Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo znajdować się w domenie publicznej.

Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte utwory").

Definiowanie Licencji Wolnej Kultury

Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na inne podmioty. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw -- są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy dają nam one prawa których nie daje nam prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie likwidują istniejących wyjątków od prawa autorskiego.

Podstawowe wolności

Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:

  • Wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu: Licencja musi zezwalać na dowolne użycie utworu, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych ("prawa zależne"), takich jak prawo do wykonywania czy interpretowania utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, na przykład powodowane względami politycznymi czy religijnymi.
  • Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji: Licencja musi zezwalać na dowolne korzystanie z informacji zawartych w dziele. Na przykład licencja nie może zabraniać tzw. inżynierii wstecznej.
  • Wolność redystrybucji: Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto wykonuje kopie ani to dokąd informacje zostają skopiowane.
  • Wolność dystrybucji dzieł pochodnych: W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodną), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania tych modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).

Dopuszczalne ograniczenia

Nie wszystkie ograniczenia nałożone na użytkowanie lub dystrybucję dzieła ograniczają podstawowe wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, symetrycznej współpracy (np. "copyleft"), czy nakaz ochrony podstawowych wolności uważane są za dopuszczalne ograniczenia.

Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury

Utwór musi być objęty Licencją Wolnej Kultury aby mógł być uznany za wolny, lub jego status prawny musi zapewniać te same podstawowe swobody, wyliczone powyżej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:

  • Dostępność danych źródłowych: O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem i na tych samych zasadach co utwór. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy do aplikacji komputerowej, lub dowolna informacja tego rodzaju.
  • Wolny format: Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być obciążony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodowływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty są wykorzystywane czasami z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie musi być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne.
  • Brak technicznych restrykcji: Utwór musi być dostępny w takiej formie, by techniczne zabezpieczenia nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.
  • Brak innych restrykcji i ograniczeń: Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty, itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności) które wpłynęłyby na wymienione wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu która jest bezwarunkowo wolna stanowi wolne dzieło.

Innymi słowy, za każdym razem gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".

Dowiedz się więcej

  • Na stronie Licencje toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.
  • Na stronie Historia znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji.
  • Strona FAQ dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.
  • Strona Portal:Index to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.

Numerowanie wersji

Nowe wersje te definicji powinny być publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł procesu autorskiego) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktulenienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.

Retrieved from "https://freedomdefined.org/index.php?title=Definition/Pl&oldid=2722"