Definition/Pl

Stable versionThis is stable version 1.0 of the definition. The version number will be updated as the definition develops. The editable version of the definition can be found at Definition/Unstable. See authoring process for more information, and see translations if you want to contribute a version in another language.

To jest stabilna wersja 1.0 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie Definition/Unstable. Zobacz też strony ze wskazówkami dla autorów i tłumaczeniami jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.

Summary

== Wstęp ==

This document defines "Free Cultural Works" as works or expressions which can be freely studied, applied, copied and/or modified, by anyone, for any purpose. It also describes certain permissible restrictions that respect or protect these essential freedoms. The definition distinguishes between free works, and free licenses which can be used to legally protect the status of a free work. The definition itself is not a license; it is a tool to determine whether a work or license should be considered "free."

Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia wolne dzieła i wolne licencje, które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie nie jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".

Preamble

== Preambuła ==

Social and technological advances make it possible for a growing part of humanity to access, create, modify, publish and distribute various kinds of works - artworks, scientific and educational materials, software, articles - in short: anything that can be represented in digital form. Many communities have formed to exercise those new possibilities and create a wealth of collectively re-usable works.

Społeczne i technologiczne zmiany umożliają coraz większej części ludzkości tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.

Most authors, whatever their field of activity, whatever their amateur or professional status, have a genuine interest in favoring an ecosystem where works can be spread, re-used and derived in creative ways. The easier it is to re-use and derive works, the richer our cultures become.

Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana ekosystemem w którym prace mogą być popularyzowane, wykorzystywane i rozwijane w twórczy sposób. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura (tworzona tą drogą?).

To ensure the graceful functioning of this ecosystem, works of authorship should be free, and by freedom we mean:

Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być wolne, a poprzez wolność rozumiemy:

• the freedom to use the work and enjoy the benefits of using it

* Wolność wykorzystywania utworu i czerpania korzyści z jego używania

• the freedom to study the work and to apply knowledge acquired from it

* Wolność poznawania utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy

• the freedom to make and redistribute copies, in whole or in part, of the information or expression

* Wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach.

• the freedom to make changes and improvements, and to distribute derivative works

* Wolność wprowadzania zmian i poprawek, i rozpowszechniania utworów pochodnych

These freedoms should be available to anyone, anywhere, anytime. They should not be restricted by the context in which the work is used. Creativity is the act of using an existing resource in a way that had not been envisioned before.

Te wolności powinny być dane każdemu, wszędzie i zawsze. Nie powinny być ograniczone poprzez kontekst w którym utwór jest wykorzystywany. Kreatywność jest sztuką wykorzystywania istniejących zasobów w sposób, który nie był pomyślany nigdy wcześniej.

In most countries however, these freedoms are not enforced but suppressed by the laws commonly named copyright laws. They consider authors as god-like creators and give them an exclusive monopoly as to how "their content" can be re-used. This monopoly impedes the flourishing of culture, and it does not even help the economic situation of authors so much as it protects the business model of the most powerful publishing companies.

W większości krajów wolności te nie są popierane, ale tłumione poprzez prawo zazwyczaj zwane prawem autorskim. Uważa ono autorów za podobnych Bogu stwórców i daje im ono wyłączny monopol na użytkowanie "ich własności". Monopol ten powstrzymuje rozwój kultury, nie gwarantując nawet ekonomicznych zysków z twórczości, wspierając raczej modele biznesowe najpotężniejszych firm wydawniczych.

In spite of those laws, authors can make their works free by choosing among a vast array of legal documents known as free licenses. For an author, choosing to put his work under a free license does not mean that he loses all his rights, but it gives to anyone the freedoms listed above.

Pomimo tych praw autorzy mogą uczynić swoje prace wolnymi poprzez mechanizmy prawne: wybranie jednej z wielu wolnych licencji. Taki wybór nie oznacza bynajmniej, że autor traci wszystkie swoje prawa. W ten sposób udziela on wymienionych wyżej wolności wszystkim innym.

It is important that any work that claims to be free provides, practically and without any risk, the aforementioned freedoms. This is why we hereafter give a precise definition of freedom for licenses and for works of authorship.

Ważnym jest by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności (praktycznie i bez ryzyka). Dlatego tutaj precyzujemy dokładnie definicję wolności dla licencji i dzieł autorskich.

Identifying Free Cultural Works

== Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury ==

This is the Definition of Free Cultural Works, and when describing your work, we encourage you to make reference to this definition, as in, "This is a freely licensed work, as explained in the Definition of Free Cultural Works." If you do not like the term "Free Cultural Work," you can use the generic term "Free Content," or refer instead to one of the existing movements that express similar freedoms in more specific contexts. We also encourage you to use the Free Cultural Works logos and buttons, which are in the public domain.

To jest Definicja Wolnych Dóbr Kultury, i zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według Definicji Wolnych Dóbr Kultury." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych istniejących ruchów które wyrażają podobne wolności (?) w specyficznym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury, które są dostępne w domenie publicznej.

Please be advised that such identification does not actually confer the rights described in this definition; for your work to be truly free, it must use one of the Free Culture Licenses or be in the public domain.

Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo znajdować się w domenie publicznej.

We discourage you to use other terms to identify Free Cultural Works which do not convey a clear definition of freedom, such as "Open Content" and "Open Access." These terms are often used to refer to content which is available under "less restrictive" terms than those of existing copyright laws, or even for works that are just "available on the Web".

Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte utwory").

Defining Free Culture Licenses

Licenses are legal instruments through which the owner of certain legal rights may transfer these rights to third parties. Free Culture Licenses do not take any rights away -- they are always optional to accept, and if accepted, they grant freedoms which copyright law alone does not provide. When accepted, they never limit or reduce existing exemptions in copyright laws.

Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na inne podmioty. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw -- są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy dają nam one prawa których nie daje nam prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie ujmują (?) istniejących wyjątków od prawa autorskiego.

Essential freedoms

=== Podstawowe wolności ===

In order to be recognized as "free" under this definition, a license must grant the following freedoms without limitation:

Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:

• The freedom to use and perform the work: The licensee must be allowed to make any use, private or public, of the work. For kinds of works where it is relevant, this freedom should include all derived uses ("related rights") such as performing or interpreting the work. There must be no exception regarding, for example, political or religious considerations.

* Wolność wykorzystywania i odtwarzania dobra: Licencja musi zezwalać na dowolny użytek dobra, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych, takich jak przykładowo prawo do wykonywania czy interpretowania danego utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, takie jak na przykład względy polityczne lub religijne.

• The freedom to study the work and apply the information: The licensee must be allowed to examine the work and to use the knowledge gained from the work in any way. The license may not, for example, restrict "reverse engineering".

* Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji: Licencja musi zezwalać na dowolne używanie informacji zawartych w dziele. Licencja nie może przykładowo zabraniać tzw. inżynierii wstecznej.

• The freedom to redistribute copies: Copies may be sold, swapped or given away for free, as part of a larger work, a collection, or independently. There must be no limit on the amount of information that can be copied. There must also not be any limit on who can copy the information or on where the information can be copied.

* Wolność redystrybucji: Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto wykonuje kopie ani to dokąd informacje zostają skopiowane.

• The freedom to distribute derivative works: In order to give everyone the ability to improve upon a work, the license must not limit the freedom to distribute a modified version (or, for physical works, a work somehow derived from the original), regardless of the intent and purpose of such modifications. However, some restrictions may be applied to protect these essential freedoms or the attribution of authors (see below).

* Wolność dystrybucji dzieł pochodnych: W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodną), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania tych modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).

Permissible restrictions

=== Dopuszczalne ograniczenia ===

Not all restrictions on the use or distribution of works impede essential freedoms. In particular, requirements for attribution, for symmetric collaboration (i.e., "copyleft"), and for the protection of protection of essential freedom are considered permissible restrictions.

Nie wszystkie ograniczenia nałożone na użytkowanie lub dystrybucję dzieła ograniczają podstawowe wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, symetrycznej współpracy (np. "copyleft"), czy nakaz ochrony podstawowych wolności uważane są za dopuszczalne ograniczenia.

Defining Free Cultural Works

== Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury ==

In order to be considered free, a work must be covered by a Free Culture License, or its legal status must provide the same essential freedoms enumerated above. It is not, however, a sufficient condition. Indeed, a specific work may be non-free in other ways that restrict the essential freedoms. These are the additional conditions in order for a work to be considered free:

Utwór musi być objęty Licencją Wolnej Kultury aby mógł być uznany za wolny, lub jego status prawny musi zapewniać te same podstawowe swobody, wyliczone powyżej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:

• Availability of source data: Where a final work has been obtained through the compilation or processing of a source file or multiple source files, all underlying source data should be available alongside the work itself under the same conditions. This can be the score of a musical composition, the models used in a 3D scene, the data of a scientific publication, the source code of a computer application, or any other such information.

* Dostępność danych źródłowych: O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem i na tych samych zasadach co utwór. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy do aplikacji komputerowej, lub dowolna informacja tego rodzaju.

• Use of a free format: For digital files, the format in which the work is made available should not be protected by patents, unless a world-wide, unlimited and irrevocable royalty-free grant is given to make use of the patented technology. While non-free formats may sometimes be used for practical reasons, a free format copy must be available for the work to be considered free.

* Wolny format: Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być obciążony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodowływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty są wykorzystywane czasami z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie musi być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne.

• No technical restrictions: The work must be available in a form where no technical measures are used to limit the freedoms enumerated above.

* Brak technicznych restrykcji: Utwór musi być dostępny w takiej formie, by techniczne zabezpieczenia nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.

• No other restrictions or limitations: The work itself must not be covered by legal restrictions (patents, contracts, etc.) or limitations (such as privacy rights) which would impede the freedoms enumerated above. A work may make use of existing legal exemptions to copyright (in order to cite copyrighted works), though only the portions of it which are unambiguously free constitute a free work.

* Brak innych restrykcji i ograniczeń: Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty, itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności) które wpłynęłyby na wymienione wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu która jest bezwarunkowo wolna stanowi wolne dzieło.

In other words, whenever the user of a work cannot legally or practically exercise his or her basic freedoms, the work cannot be considered and should not be called "free."

Innymi słowy, za każdym razem gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".

Further reading

== Dowiedz się więcej ==

• See Licenses for discussion of individual licenses, and whether they meet this definition or not.

* Na stronie Licencje toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.

• See History for acknowledgments and background on this definition.

* Na stronie Historia znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji.

• See the FAQ for some questions and answers.

* Strona FAQ dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.

• See Portal:Index for topic-specific pages about free cultural works.

* Strona Portal:Index to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.

Versioning

== Numerowanie wersji ==

New versions of this definition shall be released as soon as a consensus (achieved directly or through a vote, as per the authoring process) has developed around suggested changes. Numbering shall be 0.x for initial draft releases, 1.x, 2.x .. for major releases, x.1, x.2 .. for minor releases. A minor release is made when the text is modified in ways which do not have an impact on the scope of existing or hypothetical licenses covered by this definition.

Nowe wersje te definicji powinny być publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł procesu autorskiego) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktulenienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.