Editing Definition/Pl

{{definition-langs}}

{{divbox|1=gray|2=Wersja stabilna|3=To jest stabilna wersja 1.1 definicji. Numer wersji będzie zmieniany w miarę rozwoju definicji. Wersja definicji do edycji po angielsku znajduje się na stronie  [[Definition/Unstable]]. Zobacz też strony ze [[authoring process|wskazówkami dla autorów]] i [[translations|tłumaczeniami]] jeśli chcesz dodać wersję w innym języku.

<div style="text-align:right;">[[Definition/Pl/1.0|wersja '''1.0''']]</div>
}}

== Podsumowanie ==

Dokument ten definiuje "Wolne Dobra Kultury" jako dzieła czy utwory, które mogą być w sposób nieograniczony studiowane, wykonywane, kopiowane i/lub modyfikowane, przez każdego, w dowolnym celu. Opisuje także szczególne dopuszczalne ograniczenia, które strzegą i chronią te podstawowe wolności. Definicja ta rozróżnia ''wolne dzieła'' i ''[[licenses|wolne licencje]]'', które mogą być wykorzystywane do prawnej ochrony statusu wolnego dzieła. Definicja sama w sobie ''nie'' jest licencją: jest pomocna przy określaniu, czy dany utwór lub licencja może być uznana za "wolną".

== Preambuła ==

Społeczne i technologiczne zmiany umożliwiają coraz większej części ludzkości ''tworzenie, modyfikowanie, publikację i dystrybucję oraz dostęp do'' różnego rodzaju utworów - dzieł sztuki, literatury, materiałów edukacyjnych i naukowych, oprogramowania, artykułów - w skrócie ''wszystkiego co może być przedstawione w formie cyfrowej''. Powstało wiele społeczności, wykorzystujących te możliwości w tworzeniu mnóstwa powszechnie użytecznych dzieł.    

Większość autorów, niezależnie od pola działania czy profesjonalnego bądź amatorskiego charakteru swoich prac, jest żywotnie zainteresowana wsparciem ekosystemu, w którym prace mogą być popularyzowane, ponownie wykorzystywane i rozwijane w sposób twórczy. Im łatwiej jest wykorzystywać i rozwijać dzieła, tym bogatsza staje się kultura.

Aby zagwarantować płynne działanie tego ekosystemu, dzieła powinny być ''wolne'', gdzie poprzez ''wolność'' rozumiemy:
* '''wolność wykorzystywania''' utworu i czerpania korzyści z jego używania;
* '''wolność poznawania''' utworu i stosowania nabytej w ten sposób wiedzy; 
* '''wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii''' informacji lub utworu, w całości lub we fragmentach;
* '''wolność wprowadzania zmian i poprawek''', i rozpowszechniania utworów pochodnych.

Jeśli autorzy nie podejmą żadnych działań, ich twórczość zostaje objęta obowiązującymi prawami autorskimi, które poważnie ograniczają to, co inni mogą i nie mogą robić. Autorzy mogą uczynić swoją twórczość wolną przez wybór jednego lub więcej dokumentów prawnych, zwanych licencjami. Dla autora objęcie swojego dzieła jedną z ''wolnych licencji'' nie oznacza utraty wszystkich swoich praw, lecz tylko podarowanie każdemu zakresu wolności wymienionego w formie listy powyżej. 

Ważne jest, by każda praca, która uznawana jest za wolną, faktycznie gwarantowała wszystkie wspomniane wolności. Dlatego poniżej precyzujemy dokładnie '''definicję wolności''' dla licencji i dzieł autorskich.

== Rozpoznawanie Wolnych Dóbr Kultury ==

To jest ''Definicja Wolnych Dóbr Kultury''; zachęcamy do zamieszczenia przy opisywaniu swojego utworu noty "Ta praca dostępna jest na wolnej licencji według ''Definicji Wolnych Dóbr Kultury''." Jeśli nie podoba ci się termin "Wolne Dobra Kultury" możesz użyć też zwyczajowego "Wolne treści" lub odnieść się do jednego z innych [[Existing Movements|istniejących ruchów]] które cenią sobie podobne wolności w bardziej zawężonym kontekście. Zachęcamy także do korzystania z [[logos and buttons|logo i banerów Wolnych Dóbr Kultury]], które są dostępne jako własność publiczna (ang. ''public domain'').

Zwróć uwagę, że taka adnotacja nie powoduje automatycznie określenia praw opisanych w definicji. Aby twoja praca była wolnodostępna musi być oparta o jedną z Wolnych Licencji albo być udostepniona jako własność publiczna.

Nie zalecamy korzystania z innych terminów do identyfikowania Wolnych Dóbr Kultury, jeśli nie zapewniają one klarownej definicji wolności. W szczególności dotyczy to terminów takich jak "Open Access" ("Otwarty dostęp") i "Open content" ("Otwarte treści"). Takich terminów używa się często w odniesieniu do zawartości udostępnianej na "mniej restrykcyjnych" zasadach, niż określa to prawo autorskie, a także w odniesieniu do zawartośći, która jest po prostu "dostępna w Sieci".

== Definiowanie Licencji Wolnej Kultury ==

Licencje to instrumenty prawne dzięki którym posiadacz pewnych praw może je przenieść na podmioty trzecie. Wolne Licencje nie zabierają żadnych praw - są zawsze dobrowolne, a gdy je zaakceptujemy, dają nam wolności, których nie daje prawo autorskie. Wolne licencje nigdy nie ograniczają ani nie likwidują istniejących wyłączeń i zwolnień od prawa autorskiego. 

=== Podstawowe wolności ===

Aby być uznaną za "wolną" w myśl przedstawianej tu definicji, licencja musi respektować wszystkie poniższe rodzaje wolności bez jakichkolwiek ograniczeń:

* '''Wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu:''' Licencja musi zezwalać na dowolne użycie utworu, zarówno w zakresie prywatnym, jak i publicznym. Tam, gdzie ma to swoje zastosowanie, licencja winna obejmować również dostępność wszelkich praw pochodnych ("prawa zależne"), takich jak prawo do wykonywania czy interpretowania utworu. Nie mogą istnieć od tego żadne wyjątki, na przykład powodowane względami politycznymi czy religijnymi.

* '''Wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji:''' Licencja musi zezwalać na dowolne korzystanie z informacji zawartych w dziele. Licencja nie może zabraniać na przykład wstecznej analizy kodu oprogramowania.

* '''Wolność redystrybucji:''' Kopie dzieła mogą być sprzedawane, wymieniane lub rozdawane za darmo, jako część większego dzieła bądź kolekcji lub też jako niezależna całość. Ilość informacji dopuszczonej do kopiowania nie może podlegać ograniczeniom. Podobnie jakimkolwiek ograniczeniom nie może podlegać to, kto może wykonywać kopie ani to, na jakie medium informacje zostają skopiowane.

* '''Wolność dystrybucji dzieł pochodnych:''' W celu umożliwienia każdemu ulepszania dzieła, licencja nie może ograniczać wolności dystrybuowania zmodyfikowanych wersji (bądź dla dzieł mających swoją fizyczną postać, dzieł będących w jakikolwiek sposób ich pochodnymi), niezależnie od zawartości oraz celu sporządzania takich modyfikacji. Jednakże mogą istnieć pewne ograniczenia mające na celu ochronę owych podstawowych wolności lub stwierdzenia wkładu w dzieło jego poprzednich autorów (zobacz poniżej).

=== Ograniczenia dopuszczalne ===

Nie wszystkie ograniczenia użytkowania czy rozpowszechniania dzieł są przeszkodą dla podstawowych wolności. W szczególności obowiązek uznania autorstwa, Współpracy symetrycznej (np. "copyleft") czy ochrony podstawowych wolności uważane są za [[ograniczenia dopuszczalne|ograniczenia dopuszczalne]].

== Definiowanie Wolnych Dóbr Kultury ==

Utwór ''musi'' być objęty Licencją Wolnej Kultury lub jego status prawny ''musi'' zapewniać te same ''podstawowe swobody'', które wyliczono powyżej, aby mógł być uznany za wolny. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Dany utwór może nie być wolny ze względu na inne sposoby ograniczania podstawowych swobód. Tak więc utwór, aby był uznany za wolny, musi spełniać następujące dodatkowe warunki:

* '''Dostępność danych źródłowych:''' O ile ostateczny utwór został stworzony poprzez kompilację lub przetworzenie pliku źródłowego lub szeregu plików źródłowych, o tyle wszystkie dane źródłowe powinny być dostępne wraz z utworem na tych samych zasadach. Może to być na przykład partytura utworu muzycznego, modele wykorzystane w scenie 3D, dane z publikacji naukowej, kod źródłowy aplikacji komputerowej lub dowolna informacja tego rodzaju.

* '''Wolny format:''' Format pliku cyfrowego, w jakim utwór jest udostępniany, nie powinien być chroniony patentami, chyba że z góry dana jest ogólnoświatowa, nieograniczona i nieodwoływalna darmowa licencja na korzystanie z opatentowanej technologii. Niewolne formaty mogą być czasem wykorzystywane z powodów praktycznych, jednakże wersja dzieła w wolnym formacie ''musi'' być dostępna, aby dzieło mogło być uznane za wolne. 

* '''Brak ograniczeń technicznych:''' Utwór musi być dostępny w takiej formie, by zabezpieczenia techniczne nie ograniczały wymienionych wyżej wolności.

* '''Brak innych restrykcji i ograniczeń:''' Utwór nie może podlegać takim restrykcjom prawnym (jak patenty, kontrakty itp.) lub ograniczeniom (jak ochrona prywatności), które wpłynęłyby na wymienione wyżej wolności. Utwór może wykorzystywać istniejące w prawie wyjątki od prawa autorskiego (na przykład cytowanie utworów prawnie zastrzeżonych), ale tylko ta część utworu, która jest bezwarunkowo wolna, stanowi wolne dzieło.

Innymi słowy: za każdym razem, gdy użytkownik dzieła nie może z przyczyn prawnych lub praktycznych wyegzekwować swoich podstawowych wolności, utwór nie może być uznany i nie powinien być nazywany "wolnym".

== Dowiedz się więcej ==

* Na stronie [[Licenses|Licencje]] toczy się dyskusja na temat konkretnych licencji i ich zgodności z definicją.

* Na stronie [[History|Historia]] znajduje się krótki opis rozwoju tej definicji.  

* Strona [[FAQ]] dostarcza odpowiedzi na niektóre pytania.

* Strona [[Portal:Index]] to spis treści różnych stron dyskusji na temat wolnych dóbr kultury.

== Numerowanie wersji ==

Nowe wersje te definicji będą publikowane, gdy zostanie osiągnięty konsensus (bezpośrednio lub przez głosowanie, według reguł [[authoring process|procesu autorskiego]]) co do proponowanych zmian. Numeracja wersji powinna trzymać się wzoru 0.x dla wstępnego szkicu definicji, 1.x, 2.x ... dla wydań głównych, x.1, x.2 ... dla uaktualnień. Za uaktualnienia uznawane są takie zmiany tekstu, które nie mają wpływu na zasięg istniejących lub hipotetycznych licencji objętych tą definicją.

__NOTOC__