Editing Definition/Mk

{{definition-langs}}

{{divbox|gray|Стабилна верзија|Ова е стабилната '''1.0''' верзија на дефиницијата. Бројот на верзијата ќе се променува како што ќе се развива дефиницијата. Верзијата на дефиницијата што може да се уредува е достапна на [[Definition/Unstable]]. Дознајте повеќе за [[Authoring_process|процесот на пишување]] и видете ја страницата за [[Translations|преводи]] ако сакате да ја преведете дефиницијата на друг јазик.}}

== Сиже ==

Овој документ ги дефинира „Слободните дела од областа на културата“ како дела или изрази кои може слободно да се проучуваат, применуваат, копираат и/или променуваат, од било кого и за било која цел. Исто така, документот опишува одредени дозволени ограничувања кои ги почитуваат или заштитуваат овие суштински слободи. Дефиницијата прави разлика помеѓу ''слободни дела'' и ''[[licenses|слободни лиценци]]'' кои што можат да се користат за законски да се заштити статусот на некое слободно дело. Дефиницијата сама по себе ''не е'' лиценца. Таа е алатка со која може да се утврди дали некое дело или лиценца може да се смета за „слободно“.

== Преамбула ==

Општествениот и технолошкиот напредок овозможува сѐ поголем дел од човештвото да ''пристапува, создава, променува, објавува и дистрибуира'' различни видови на дела - уметнички дела, научни и образовни материјали, софтвер, статии - на кратко: ''сѐ што може да се претстави во дигитална форма''. Формирани се многу заедници кои ги користат овие нови можености и креираат богатство од дела кои колективно може повторно да се употребуваат.

Повеќето автори, без разлика на нивото поле на делување, без разлика на нивиот аматерски или професионален статус, имаат вистински интерес да му даваат предност на екосистем во кој делата може да се шират, повторно употребуваат и '''derived??''' на креативен начин. Колку е полесно повторно да се употребуваат '''derive??''' делата, толку нашата култура станува побогата. 

To ensure the graceful functioning of this ecosystem, works of authorship should be '''free''', and by ''freedom'' we mean:
* the '''freedom to use''' the work and enjoy the benefits of using it
* the '''freedom to study''' the work and to apply knowledge acquired from it
* the '''freedom to make and redistribute copies''', in whole or in part, of the information or expression
* the '''freedom to make changes and improvements''', and to distribute derivative works

These freedoms should be available to anyone, anywhere, anytime. They should not be restricted by the context in which the work is used. Creativity is the act of using an existing resource in a way that had not been envisioned before.

In most countries however, these freedoms are not enforced but suppressed by the laws commonly named ''copyright laws''. They consider authors as god-like creators and give them an exclusive monopoly as to how "their content" can be re-used. This monopoly impedes the flourishing of culture, and it does not even help the economic situation of authors so much as it protects the business model of the most powerful publishing companies.

In spite of those laws, authors can make their works free by choosing among a vast array of legal documents known as [[w:license|free licenses]]. For an author, choosing to put his work under a ''free license'' does not mean that he loses all his rights, but it gives to anyone the freedoms listed above.

It is important that any work that claims to be free provides, practically and without any risk, the aforementioned freedoms. This is why we hereafter give a precise '''definition of freedom''' for licenses and for works of authorship.

== Идентификација на слободните дела од културата ==

Ова е ''Дефиницијата за слободните дела од културата'', и кога го опишувате Вашето дело, Ве охрабруваме да оставате референца до оваа дефиниција, како на пример, "Ова дело е достапно слободно, според ''Дефиницијата за слободните дела од културата''."  Ако не Ви се допаѓа терминот "Слободни дела од културата," можете да го користите поопштиот термин "Слободна содржина," или пак да го поврзете со едно од веќе [[Existing Movements|постоечките движења]] кои што изразуваат слични слични слободни во поспецифичени контексти. Исто така Ве охрабруваме да ги користите [[Logos and buttons|Логоата и копчињата за слободните дела од културата]], кои што спаѓаат во истата јавна сопственост.

Ве молам имајте на ум дека таквите идентификации всушност ''не'' ги гарантираат правата опишани со оваа дефиниција; за Вашето дело да биде целлосно слободно, мора да користите една од [[Licenses|лиценците]] за слободни дела или пак да потпаѓа под јавна сопственост.

Не Ви препорачуваме да користите други термини за идетификација на слободните дела од културата кои што не се совпаѓаат со чистата дефиниција за слободата, како на пример „Отворен контекст“ и „Отворен пристап“. Овие термини често се користат за содржина која што е достапна под „помалку рестриктивни“ термини од постоечките закони за авторски права, или пак само за дела што се достапни „само на веб мрежата“.

== Defining Free Culture Licenses ==

Licenses are legal instruments through which the owner of certain legal rights may transfer these rights to third parties. Free Culture Licenses do not take any rights away -- they are always optional to accept, and if accepted, they grant freedoms which copyright law alone does not provide. When accepted, they never limit or reduce existing exemptions in copyright laws.

=== Essential freedoms ===

In order to be recognized as "free" under this definition, a license must grant the following freedoms without limitation:

* '''The freedom to use and perform the work:''' The licensee must be allowed to make any use, private or public, of the work. For kinds of works where it is relevant, this freedom should include all derived uses ("related rights") such as performing or interpreting the work. There must be no exception regarding, for example, political or religious considerations.
* '''The freedom to study the work and apply the information:''' The licensee must be allowed to examine the work and to use the knowledge gained from the work in any way. The license may not, for example, restrict "reverse engineering".
* '''The freedom to redistribute copies:''' Copies may be sold, swapped or given away for free, as part of a larger work, a collection, or independently. There must be no limit on the amount of information that can be copied. There must also not be any limit on who can copy the information or on where the information can be copied.
* '''The freedom to distribute derivative works:''' In order to give everyone the ability to improve upon a work, the license must not limit the freedom to distribute a modified version (or, for physical works, a work somehow derived from the original),  regardless of the intent and purpose of such modifications. However, some restrictions may be applied to protect these essential freedoms or the attribution of authors (see below).

=== Permissible restrictions ===

Not all restrictions on the use or distribution of works impede essential freedoms. In particular, requirements for attribution, for symmetric collaboration (i.e., "copyleft"), and for the protection of essential freedom are considered [[permissible restrictions]].

== Defining Free Cultural Works ==

In order to be considered free, a work ''must'' be covered by a Free Culture License, or its legal status ''must'' provide the same ''essential freedoms'' enumerated above. It is not, however, a sufficient condition. Indeed, a specific work may be non-free in other ways that restrict the essential freedoms. These are the additional conditions in order for a work to be considered free:

* '''Availability of source data:''' Where a final work has been obtained through the compilation or processing of a source file or multiple source files, all underlying source data should be available alongside the work itself under the same conditions. This can be the score of a musical composition, the models used in a 3D scene, the data of a scientific publication, the source code of a computer application, or any other such information. 
* '''Use of a free format:''' For digital files, the format in which the work is made available should not be protected by patents, unless a world-wide, unlimited and irrevocable royalty-free grant is given to make use of the patented technology. While non-free formats may sometimes be used for practical reasons, a free format copy ''must'' be available for the work to be considered free.
* '''No technical restrictions:''' The work must be available in a form where no technical measures are used to limit the freedoms enumerated above.
* '''No other restrictions or limitations:''' The work itself must not be covered by legal restrictions (patents, contracts, etc.) or limitations (such as privacy rights) which would impede the freedoms enumerated above. A work may make use of existing legal exemptions to copyright (in order to cite copyrighted works), though only the portions of it which are unambiguously free constitute a free work.

In other words, whenever the user of a work cannot legally or practically exercise his or her basic freedoms, the work cannot be considered and should not be called "free."

== Further reading ==

* See [[Licenses]] for discussion of individual licenses, and whether they meet this definition or not.
* See [[History]] for acknowledgments and background on this definition.
* See the [[FAQ]] for some questions and answers.
* See [[Portal:Index]] for topic-specific pages about free cultural works.

== Верзии ==

Нови верзии на оваа дефиниција ќе бидат објавени штом ќе се постигне консензус (директно или преку гласање, како што е опишано во [[Authoring_process|процесот на пишување]]) за предложените промени. Бројот на верзијата ќе биде 0.x за првичните нацрт изданија, 1.x, 2.x .. за главни изданија, x.1, x.2 .. за помали промени во изданието. Помали промени во изданието се прават кога текстот се променува на начин што нема да има влијалние на опфатот на постоечките или хипотетички лиценци кои оваа дефиниција ги покрива.

__NOTOC__

__NOTOC__
@@ Line 1: / Line 1: @@
 {{definition-langs}}
-{{divbox|1=gray|2=Стабилна верзија|3=Ова е стабилната '''1.1''' верзија на дефиницијата. Бројот на верзијата ќе се менува како што ќе се развива дефиницијата. Верзијата на дефиницијата што може да се уредува е достапна на [[Definition/Unstable]]. Дознајте повеќе за [[Authoring_process|процесот на пишување]] и видете ја страницата за [[Translations|преводи]] ако сакате да ја преведете дефиницијата на друг јазик.
+{{divbox|gray|Стабилна верзија|Ова е стабилната '''1.0''' верзија на дефиницијата. Бројот на верзијата ќе се променува како што ќе се развива дефиницијата. Верзијата на дефиницијата што може да се уредува е достапна на [[Definition/Unstable]]. Дознајте повеќе за [[Authoring_process|процесот на пишување]] и видете ја страницата за [[Translations|преводи]] ако сакате да ја преведете дефиницијата на друг јазик.}}
-<div style="text-align:right;">[[Definition/Mk/1.0|верзија '''1.0''']]</div>
-}}
 == Сиже ==
@@ Line 12: / Line 9: @@
 == Преамбула ==
-Општествениот и технолошкиот напредок овозможува сѐ поголем дел од човештвото да ''пристапува, создава, променува, објавува и дистрибуира'' различни видови на дела - уметнички дела, научни и образовни материјали, софтвер, статии - на кратко: ''сѐ што може да се претстави во дигитална форма''. Формирани се многу заедници кои ги користат овие нови можности и креираат богатство од дела кои колективно може повторно да се употребуваат.
+Општествениот и технолошкиот напредок овозможува сѐ поголем дел од човештвото да ''пристапува, создава, променува, објавува и дистрибуира'' различни видови на дела - уметнички дела, научни и образовни материјали, софтвер, статии - на кратко: ''сѐ што може да се претстави во дигитална форма''. Формирани се многу заедници кои ги користат овие нови можености и креираат богатство од дела кои колективно може повторно да се употребуваат.
-Повеќето автори, без разлика на нивото поле на делување, без разлика на нивиот аматерски или професионален статус, имаат вистински интерес да му даваат предност на екосистем во кој делата може да се шират, повторно употребуваат и да се прават дериватни дела на креативен начин. Колку е полесно повторно да се употребуваат делата и да се прават дериватни дела, толку нашата култура станува побогата.
-За да се обезбеди задоволително функционирање на овој екосистем, авторските дела треба да бидат '''слободни''', а под '''слобода''' мислиме:
+Повеќето автори, без разлика на нивото поле на делување, без разлика на нивиот аматерски или професионален статус, имаат вистински интерес да му даваат предност на екосистем во кој делата може да се шират, повторно употребуваат и '''derived??''' на креативен начин. Колку е полесно повторно да се употребуваат '''derive??''' делата, толку нашата култура станува побогата.
-* '''слобода да се користи''' делото и да се уживаат придобивките од користењето
-* '''слобода да се проучува''' делото и да се применува знаењето здобиено од него
-* '''слобода да се прават и редистрибуираат копии''', во целост или на делови, од информацијата или изразот
-* '''слобода да се прават промени и подобрувања''', и да се дистрибуираат дериватни дела
-Ако авторите не преземат акција, нивните дела ќе бидат покриени од постоечките закони за авторски права, кои значитечно ограничуваат што останатите смеат и не смеат да прават со делото. Авторите можат да ги направат нивните дела слободни преку избирање на еден или повеќе од големиот број на легални документи познати како лиценци. За еден автор, одлуката да го стави неговото дело под ''слободна лиценца'' не значи дека ги губи сите негови права, туку ги прави слободите наведени погоре возможни за сите.
+To ensure the graceful functioning of this ecosystem, works of authorship should be '''free''', and by ''freedom'' we mean:
+* the '''freedom to use''' the work and enjoy the benefits of using it
+* the '''freedom to study''' the work and to apply knowledge acquired from it
+* the '''freedom to make and redistribute copies''', in whole or in part, of the information or expression
+* the '''freedom to make changes and improvements''', and to distribute derivative works
-Важно е секое дело кое тврди дека е слободно да ги обезбедува, практично и без било каков ризик, претходно споменатите слободи. Затоа понатаму даваме прецизна '''дефиниција на слобода''' за лиценци и за авторски дела.
+These freedoms should be available to anyone, anywhere, anytime. They should not be restricted by the context in which the work is used. Creativity is the act of using an existing resource in a way that had not been envisioned before.
-== Идентификување на слободните дела од културата ==
+In most countries however, these freedoms are not enforced but suppressed by the laws commonly named ''copyright laws''. They consider authors as god-like creators and give them an exclusive monopoly as to how "their content" can be re-used. This monopoly impedes the flourishing of culture, and it does not even help the economic situation of authors so much as it protects the business model of the most powerful publishing companies.
-Ова е ''Дефиницијата за слободните дела од областа на културата'', и кога го опишувате вашето дело, ве охрабруваме да се повикате на оваа дефиниција, како на пример, "Ова дело е  издадено под слободна лиценца, според ''Дефиницијата за слободните дела од областа на културата''."  Ако не ви се допаѓа терминот „Слободни дела од областа на културата“ можете да го користите општиот термин „Слободна содржина“ или пак да го поврзете со едно од веќе [[Existing Movements|постоечките движења]] кои што изразуваат слични слободи во поспецифични контексти. Исто така ве охрабруваме да ги користите [[Logos and buttons|Логоата и копчињата за слободните дела од областа на културата]], кои што се јавна сопственост.
+In spite of those laws, authors can make their works free by choosing among a vast array of legal documents known as [[w:license|free licenses]]. For an author, choosing to put his work under a ''free license'' does not mean that he loses all his rights, but it gives to anyone the freedoms listed above.
-Имајте на ум дека ваквото идентификување всушност ''не'' ги гарантира правата опишани со оваа дефиниција; за Вашето дело да биде навистина слободно, тоа мора да користи една од [[Licenses|лиценците]] за слободни култура или пак да биде во јавна сопственост.
+It is important that any work that claims to be free provides, practically and without any risk, the aforementioned freedoms. This is why we hereafter give a precise '''definition of freedom''' for licenses and for works of authorship.
-Ве обесхрабруваме од користње на други термини за идетификување на слободните дела од областа на културата кои што пренесуваат чиста дефиниција за слобода, како на пример „Отворен содржина“ и „Отворен пристап“. Овие термини често се однесуваат на содржина што е достапна под „помалку рестриктивни“ услови отколку оние што се пропишани со постоечките закони за авторски права, или дури за дела што се достапни „само на веб мрежата“.
+== Идентификација на слободните дела од културата ==
-== Дефинирање на лиценците за слободна кулутра ==
+Ова е ''Дефиницијата за слободните дела од културата'', и кога го опишувате Вашето дело, Ве охрабруваме да оставате референца до оваа дефиниција, како на пример, "Ова дело е достапно слободно, според ''Дефиницијата за слободните дела од културата''."  Ако не Ви се допаѓа терминот "Слободни дела од културата," можете да го користите поопштиот термин "Слободна содржина," или пак да го поврзете со едно од веќе [[Existing Movements|постоечките движења]] кои што изразуваат слични слични слободни во поспецифичени контексти. Исто така Ве охрабруваме да ги користите [[Logos and buttons|Логоата и копчињата за слободните дела од културата]], кои што спаѓаат во истата јавна сопственост.
-Лиценците се легални инструменти преку кои што сопственикот на одредени права може да ги префрли тие права на други лица. Лиценците за слободната култура не одземаат никакви права -- тие се секогаш допилнителна опција, и доколку бидат прифатени даваат слободи кои што законот за авторски права не може да ги понуди. Кога ќе се прифатат тие никогаш не ги ограничуваат или намалуваат постоечките исклучоци од законот за авторски права.
+Ве молам имајте на ум дека таквите идентификации всушност ''не'' ги гарантираат правата опишани со оваа дефиниција; за Вашето дело да биде целлосно слободно, мора да користите една од [[Licenses|лиценците]] за слободни дела или пак да потпаѓа под јавна сопственост.
-=== Важни слободи ===
+Не Ви препорачуваме да користите други термини за идетификација на слободните дела од културата кои што не се совпаѓаат со чистата дефиниција за слободата, како на пример „Отворен контекст“ и „Отворен пристап“. Овие термини често се користат за содржина која што е достапна под „помалку рестриктивни“ термини од постоечките закони за авторски права, или пак само за дела што се достапни „само на веб мрежата“.
-За да се препознае како „слободна“ според оваа дефиниција, лиценцата мора да ги нуди следниве слободи без никакви ограничувања:
+== Defining Free Culture Licenses ==
-* '''Слободата да се користи и изведува делото:''' На корисникот на лиценцата мора да му биде дозволена било каква употреба на делото, приватна или јавна. За делата каде што е важно, оваа слобода треба ги вклучува сите дериватни употреби („поврзани права“) како што се изведување или интепретација на делото. Не смее да постои исклучок кога се работи, на пример, за политички или религиозни разгледувања.
+Licenses are legal instruments through which the owner of certain legal rights may transfer these rights to third parties. Free Culture Licenses do not take any rights away -- they are always optional to accept, and if accepted, they grant freedoms which copyright law alone does not provide. When accepted, they never limit or reduce existing exemptions in copyright laws.
-* '''Слободата да се изучува делото и да се искористат информациите:''' На корисникот на лиценцата мора да му биде дозволено да го проучува делото и да го користи на знаењето здобиено од делото на било кој начин. Лиценцата не смее, на пример, да го забранува „обратно инжинерството“.
-* '''Слободата да се редистрибуираат копии:''' Копиите можат да бида продавани, заменувани за нешто друго или пак раздавани бесплатно, како дел од поголемо дело, колекција, или пак независно. Не смее да постои ограничување на количината на информации кои што можат да бидат копирани. Исто така не смее да постои  ограничување на тоа кој може да ја копира информацијата или пак каде може да се копира информацијата.
-* '''Слободата да се дистрибуираат дериватни дела:''' За да им се овозможи на сите можноста за подобрување на некое дело, лиценцата не смее да ја ограничува слободата за дистрибуирање на изменети верзии од делото (или пак за физички дела, дело кое е некаков дериват од оригиналот),  без разлика на намерата или намената на таквите измени. Сепак, може да се применат некои ограничувања кои што ќе ги заштитат суштинските слободи или  именувањето на авторите (видете подолу).
-=== Дозволени ограничувања ===
+=== Essential freedoms ===
-Сите ограничувања на употреба или дистрибуцијата на делата не се пречка за суштинските слободи. Поточно, барањата за именување, за симетрична соработка (т.е. „copyleft“), и за заштита на суштинската слобода се сметаат за [[permissible restrictions|дозволени ограничувања]].
+In order to be recognized as "free" under this definition, a license must grant the following freedoms without limitation:
-== Дефинирање на слободните дела од областа на културата ==
+* '''The freedom to use and perform the work:''' The licensee must be allowed to make any use, private or public, of the work. For kinds of works where it is relevant, this freedom should include all derived uses ("related rights") such as performing or interpreting the work. There must be no exception regarding, for example, political or religious considerations.
+* '''The freedom to study the work and apply the information:''' The licensee must be allowed to examine the work and to use the knowledge gained from the work in any way. The license may not, for example, restrict "reverse engineering".
+* '''The freedom to redistribute copies:''' Copies may be sold, swapped or given away for free, as part of a larger work, a collection, or independently. There must be no limit on the amount of information that can be copied. There must also not be any limit on who can copy the information or on where the information can be copied.
+* '''The freedom to distribute derivative works:''' In order to give everyone the ability to improve upon a work, the license must not limit the freedom to distribute a modified version (or, for physical works, a work somehow derived from the original),  regardless of the intent and purpose of such modifications. However, some restrictions may be applied to protect these essential freedoms or the attribution of authors (see below).
-За едно дело да се смета за слободно, мора да биде достапно под некоја од слободните лиценци или законскиот статус на делото ''мора'' да ги обезбедува истите ''суштински слободи'' набројани погоре.  Сепак тоа не е доволен услов. Навистина, одредено дело може да биде неслободно на други начини кои ги ограничуваат суштинските слободи. Ова се дополнителните услови кои треба да се исполнат за некое дело се смета за слободно:
+=== Permissible restrictions ===
-* '''Достапност на изворните податоци:''' Кога финалното дело се добива со компајлирање или процесирање на изворна датотека или повеќе изворни датотеки, сите изворни податоци кои постојат покрај главниот производ треба да се достапни под истите услови. Тоа може да бидат музички композиции, модели користени за 3D сцени, податоци од научни публикации, изворен код на компјутерска апликација или било која друга таква информација.
+Not all restrictions on the use or distribution of works impede essential freedoms. In particular, requirements for attribution, for symmetric collaboration (i.e., "copyleft"), and for the protection of essential freedom are considered [[permissible restrictions]].
-* '''Употреба на слободен формат:''' За дигиталните датотеки, форматот во коj се објавува делото не треба да е заштитен со патенти, освен кога за нив е дадена меѓународна, неограничена и неповратна дозвола за употреба на патентираните технологии без плаќање на тантиеми. Неслободните формати понекогаш може да се користат поради практични причини, но за делото да се смета за слободно, копија од него ''мора'' да биде достапна во слободен формат.
+== Defining Free Cultural Works ==
-* '''Без технички ограничувања:''' Делото мора да е достапно во форма за која не се користат технички средства за ограничување на слободите набројани погоре.
+In order to be considered free, a work ''must'' be covered by a Free Culture License, or its legal status ''must'' provide the same ''essential freedoms'' enumerated above. It is not, however, a sufficient condition. Indeed, a specific work may be non-free in other ways that restrict the essential freedoms. These are the additional conditions in order for a work to be considered free:
-* '''Без други забрани и ограничувања:''' Делото само по себе не смее да биде покриено со законски ограничувања (патенти, договори, итн.) или други ограничувања (како право на приватност) кои ги попречуваат слободите набројани погоре. Делото може да користи постоечки правни исклучоци за авторски права (со цел да цитира заштитени дела), но само деловите од него кои се недвосмислено слободни претставуваат слободно дело.
+* '''Availability of source data:''' Where a final work has been obtained through the compilation or processing of a source file or multiple source files, all underlying source data should be available alongside the work itself under the same conditions. This can be the score of a musical composition, the models used in a 3D scene, the data of a scientific publication, the source code of a computer application, or any other such information.
+* '''Use of a free format:''' For digital files, the format in which the work is made available should not be protected by patents, unless a world-wide, unlimited and irrevocable royalty-free grant is given to make use of the patented technology. While non-free formats may sometimes be used for practical reasons, a free format copy ''must'' be available for the work to be considered free.
+* '''No technical restrictions:''' The work must be available in a form where no technical measures are used to limit the freedoms enumerated above.
+* '''No other restrictions or limitations:''' The work itself must not be covered by legal restrictions (patents, contracts, etc.) or limitations (such as privacy rights) which would impede the freedoms enumerated above. A work may make use of existing legal exemptions to copyright (in order to cite copyrighted works), though only the portions of it which are unambiguously free constitute a free work.
-Со други зборови, секогаш кога корисникот на делото не може легално или практично да ги употреби неговите/нејзините основни слободи, делото не смее да се смета и не треба да се нарекува „слободно“.
+In other words, whenever the user of a work cannot legally or practically exercise his or her basic freedoms, the work cannot be considered and should not be called "free."
-== Повеќе информации ==
+== Further reading ==
-* Посетете ја страницата за [[Licenses|лиценци]] ако сакате да дискуситирате за одредени лиценци, и за тоа дали се во согласност со дефиницијата или не.
+* See [[Licenses]] for discussion of individual licenses, and whether they meet this definition or not.
-* Посетете ја страницата за [[History|историја]] ако сакате да видите како настана дефиницијата и кои се луѓето кои работеле на неа.
+* See [[History]] for acknowledgments and background on this definition.
-* Посетете ја старницата за [[FAQ|често поставувани прашања]] ако сакате да видите прашања и одговори.
+* See the [[FAQ]] for some questions and answers.
-* Посетете го [[Portal:Index|порталот]] за да видите страници поделени по теми за слободните дела од областа на културата.
+* See [[Portal:Index]] for topic-specific pages about free cultural works.
 == Верзии ==